Mikołaj Grabowski
| |
| Data i miejsce urodzenia |
5 grudnia 1946 |
|---|---|
| Zawód | |
| Współmałżonek | |
| Lata aktywności |
od 1969 |
| Odznaczenia | |
  
| |
Mikołaj Aleksander Grabowski (ur. 5 grudnia 1946 w Chrzanowie) – polski reżyser teatralny, dyrektor teatrów, aktor filmowy, teatralny i telewizyjny, pedagog, profesor sztuk teatralnych.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W okresie nauki w szkole średniej udzielał się w domu kultury w Wadowicach, a także w szkolnym teatrze, w którym występował m.in. w roli Edmunda w Ciotuni Aleksandra Fredry[1]. Za drugim podejściem został przyjęty na studia aktorskie na Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie; po niezdaniu pierwszych egzaminów przez rok był laborantem w Zakładach Chemicznych „Alwernia”[2][3]. W 1969 został absolwentem studiów aktorskich, a w 1977 również studiów reżyserskich na krakowskiej AST. W 1968 dołączył do zespołu MW2[4][5], z którym występował m.in. we Francji[6].
W 1969 rozpoczął jako asystent pracę w PWST w Krakowie. W latach 1998–2008 był dziekanem Wydziału Reżyserii na tej uczelni. Habilitował się w 1990, a w 1994 otrzymał tytuł profesora sztuk teatralnych[7]. Na macierzystej uczelni doszedł do stanowiska profesora zwyczajnego.
Występował w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1969–1977). Po ukończeniu studiów reżyserskich pracował w Teatrze im. Cypriana Kamila Norwida w Jeleniej Górze (1977–1979), a następnie w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi (1979–1981).
W latach 1981–1982 jako dyrektor naczelny i artystyczny kierował Teatrem Polskim w Poznaniu[8]. W 1982 przeniósł się do Krakowa, obejmując stanowisko dyrektora naczelnego i artystycznego Teatru im. Juliusza Słowackiego[9], które zajmował do października 1985[10]. W następnych latach reżyserował w Teatrze Ludowym w Krakowie-Nowej Hucie, Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi, Pantheater Kampnagel w Hamburgu oraz Teatrze im. Juliusza Słowackiego. W 1987 zaczął współpracować z Teatrem STU w Krakowie, w 1997 (wspólnie z Krzysztofem Jasińskim) został jego dyrektorem artystycznym. Wyreżyserował wiele nagradzanych spektakli teatralnych oraz telewizyjnych, m.in. Opis obyczajów Jędrzeja Kitowicza w Teatrze STU (1990), Trans-Atlantyk Witolda Gombrowicza w Teatrze im. Stefana Jaracza, Teatrze im. Juliusza Słowackiego i Teatrze Telewizji, Prorok Ilja Tadeusza Słobodzianka w Teatrze Nowym w Łodzi.
W latach 1999–2002 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Nowego w Łodzi, w 2002 objął funkcję dyrektora artystycznego Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, a w następnym roku został także dyrektorem naczelnym tej placówki; urzędowanie zakończył w 2012.
Zagrał w takich produkcjach filmowych jak Kariera Nikosia Dyzmy, Pręgi czy Karol. Człowiek, który został papieżem.
W wyborach parlamentarnych w 2005 bez powodzenia kandydował na senatora z okręgu krakowskiego, reprezentując Partię Demokratyczną – demokraci.pl, do której należał[11].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Wychowywał się w Alwerni[12] z dwoma braćmi: starszym Wiktorem i młodszym Andrzejem, który także został aktorem[13].
Żonaty z aktorką Iwoną Bielską[14], z którą zamieszkał w Rudnie[15][16]. Jego pierwsze małżeństwo zakończyło się rozwodem[17]. Ma syna[18].
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]- 1968: Stawka większa niż życie – żołnierz niemiecki
- 1976: Ocalić miasto
- 1995: Szabla od komendanta – Diabeł
- 1998: Billboard – inspektor policji
- 2002: Kariera Nikosia Dyzmy – Roman Graczyk, szef Głównego Urzędu Ceł
- 2004: Pręgi – doktor Sobański
- 2005: Karol. Człowiek, który został papieżem – generał rosyjski
- 2006: Jan Paweł II – kardynał Joseph Ratzinger
- 2008: Mała wielka miłość – Bogdan Malczyk, ojciec Joanny
- 2008: Trzeci oficer – inspektor Marian Zajdler
- 2009: 39 i pół – profesor Machnicki
- 2011: Uwikłanie – kapitan Mamcarz
- 2021: Chyłka. Oskarżenie – prokurator Marian Skopiński
- 2023: Znachor – hrabia Stanisław Czyński, ojciec Leszka
Odznaczenia i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2005)[19]
- Złoty Krzyż Zasługi (1998)[20]
- Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)[21]
- Nagroda im. Konrada Swinarskiego (1981) – przyznawana przez redakcję miesięcznika „Teatr” („za samodzielne i oryginalne dokonania artystyczne ostatnich dwóch lat, a zwłaszcza za zrealizowanie w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi: Kwartetu Bogusława Schaeffera, Pamiątek Soplicy Henryka Rzewuskiego, Trans-Atlantyku Witolda Gombrowicza”)
- Nagroda Miasta Krakowa (2012)
- Nagroda Specjalna im. Konrada Swinarskiego (2012) – przyznawana przez redakcję miesięcznika „Teatr”[22]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Halek 2014 ↓, s. 225.
- ↑ Halek 2014 ↓, s. 227.
- ↑ Andrzej Grabowski, Paweł Łęczuk, Jakub Jabłonka: Andrzej Grabowski – jestem jak motyl. Warszawa: Agora, 2020, s. 258. ISBN 978-83-268-4586-4.
- ↑ Mikołaj Grabowski. wp.pl. [dostęp 2022-05-31].
- ↑ Mikołaj Grabowski. culture.pl. [dostęp 2022-05-31].
- ↑ Halek 2014 ↓, s. 37.
- ↑ Prof. dr hab. Mikołaj Grabowski, [w:] portal „Ludzie Nauki”, MNiSW / OPI PIB [dostęp 2024-04-14].
- ↑ Halek 2014 ↓, s. 44, 85.
- ↑ Halek 2014 ↓, s. 53.
- ↑ Halek 2014 ↓, s. 202.
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2005. [dostęp 2015-04-08].
- ↑ Andrzej i Mikołaj Grabowscy: wszystko zaczęło się w Alwernii. polskieradio.pl, 30 lipca 2014.
- ↑ Halek 2014 ↓, s. 65.
- ↑ Andrzej Grabowski, Paweł Łęczuk, Jakub Jabłonka: Andrzej Grabowski – jestem jak motyl. Warszawa: Agora, 2020, s. 260. ISBN 978-83-268-4586-4.
- ↑ Małgorzata Szwarc: Wilczyca na tropie nowych wyzwań. dziennikteatralny.pl, 25 lutego 2014. [dostęp 2016-08-27].
- ↑ Halek 2014 ↓, s. 35.
- ↑ Halek 2014 ↓, s. 146.
- ↑ Halek 2014 ↓, s. 139.
- ↑ M.P. z 2005 r. nr 78, poz. 1099
- ↑ M.P. z 1998 r. nr 20, poz. 291
- ↑ Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl. [dostęp 2022-04-04].
- ↑ Nagrody Teatru. teatr-pismo.pl. [dostęp 2022-12-04].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mikołaj Grabowski w bazie filmpolski.pl. [dostęp 2024-04-14].
- Mikołaj Grabowski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2015-04-08].
- Hanna Halek: Andrzej i Mikołaj Grabowscy. Jak brat z bratem. Warszawa: Wydawnictwo Zwierciadło, 2014. ISBN 978-83-63014-85-8.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Mikołaj Grabowski w bazie IMDb (ang.). [dostęp 2015-04-08].
- Mikołaj Grabowski w bazie Filmweb. [dostęp 2015-04-08].
- Absolwenci Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie
- Aktorzy filmowi związani z Łodzią
- Aktorzy teatralni związani z Łodzią
- Dyrektorzy Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
- Dyrektorzy teatrów w Łodzi
- Dyrektorzy Teatru Polskiego w Poznaniu
- Laureaci Nagrody Miasta Krakowa
- Laureaci nagrody specjalnej im. Konrada Swinarskiego
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (III Rzeczpospolita)
- Politycy Partii Demokratycznej – demokraci.pl
- Polscy aktorzy filmowi
- Polscy aktorzy telewizyjni
- Polscy aktorzy teatralni
- Polscy reżyserzy teatralni
- Reżyserzy teatralni związani z Łodzią
- Wykładowcy Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie
- Ludzie urodzeni w Chrzanowie
- Urodzeni w 1946